Z ruchu młodopolskiego wywodzili się tak znani poeci, jak działający w Galicji Jan Kasprowicz czy Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Tu powstały również inspirowane nowymi trendami w sztuce dzieła muzyczne Mieczysława Karłowicza czy Karola Szymanowskiego. Wkrótce prawdziwą rewolucję w teatrze przyniosły niezwykłe dramaty – w tym sławne Wesele – Stanisława Wyspiańskiego, działającego w Krakowie aż do śmierci w 1907 r.

Najsławniejsze premiery teatralne gromadziły tłumy na widowni wspaniałego Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego. Potężny gmach przy placu Świętego Ducha, wzniesiony w latach 90. XIX w., jest nie tylko świadectwem zamożności miasta, ale też wspaniałym zabytkiem epoki. Ale krakowianie chadzali nie tylko do Teatru im. Słowackiego – kto wie, czy nie więcej widzów przyciągały popularne wodewile, jak choćby sławna, grana przez wiele lat po premierze w 1898 r. Królowa przedmieścia. Najpierw wystawiano ją w małym teatrzyku w parku, następnie zaś w większym Teatrze Ludowym przy ulicy Krowoderskiej.

Także w Krakowie na początku XX w. narodziła się i rozwinęła polska sztuka secesyjna, szybko zdobywająca zwolenników i wypierająca dotychczas dominujący eklektyczny historyzm. Jednym z jej głównych twórców był Stanisław Wyspiański. Ten wszechstronnie utalentowany artysta był również malarzem, projektantem witraży, architektem i dekoratorem wnętrz. W stolicy Małopolski działał także chyba najbardziej znany za granicą polski artysta secesyjny – Józef Mehoffer, twórca sławnych witraży (np. do katedry w szwajcarskim Fryburgu).

W tych okresie powstawały też niezwykłe dzieła Stanisława Witkiewicza, twórcy tzw. stylu zakopiańskiego, inspirowanego architekturą i zdobnictwem górali podhalańskich (Witkiewicz chciał stworzyć polski styl narodowy w architekturze). Projektowane w tym stylu budowle powstawały nie tylko w Zakopanem, ale także w innych miejscach, np. w Nałęczowie, Porębie Wielkiej, Wiśle.

Szkic ratusza w Zakopane, 1899, St. Witkiewicz, arch. Muzeum Tatrzańskiego

Witkiewicz nie był jedynym artystą działającym wówczas w Zakopanem. Ta niewielka poddatrzańska miejscowość stała się na początku XX w. jednym z najważniejszych ośrodków kultury polskiej! Malarzy, poetów, aktorów i pisarzy przyciągał tu fantastyczny krajobraz tatrzański, którego surowe piękno idealnie pasowało do młodopolskich koncepcji artystycznych. Wspaniałe tatrzańskie opowiadania Witkiewicza, poezje Franciszka Nowickiego czy wielkiego piewcy Tatr Kazimierza Przerwy-Tetmajera, a także niezwykłe obrazy Leona Wyczółkowskiego są tego najlepszym świadectwem. Artystów fascynowały jednak nie tylko Tatry, ale też oryginalna kultura górali podhalańskich. W góralu widziano niemal archetyp Polaka, a Podhale traktowane było jako ostoja pierwotnej polskiej kultury ludowej.