You are here:

Andrzejki – zwyczaje i tradycje

paląca się świeca
Andrzejki to święto obchodzone 30 listopada związane z wróżbami i przepowiadaniem przyszłości. Dzień ten to wspomnienie św. Andrzeja. Pochodził on z żydowskiej rodziny rybaków znad Jeziora Galilejskiego. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela, a potem został uczniem Jezusa. Po śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa poszedł głosić Ewangelię w Bizancjum. Za nauczanie został skazany na śmierć męczeńską poprzez ukrzyżowanie na krzyżu w kształcie „X”. Jest czczony w kościele katolickim, prawosławnym, ormiańskim oraz koptyjskim. Św. Andrzej patronuje małżeństwom, podróżującym, rybakom, rycerzom i rzeźnikom. Pierwsza wzmianka o Andrzejkach pochodzi z XVI wieku. Z czasem tradycje i zwyczaje święta ewoluowały z samych tylko wróżb do zabaw tanecznych. A także złączono osobne obchody dziewcząt i chłopców do wspólnego świętowania w przyjacielskiej atmosferze.

W myśl przysłowia „na noc św. Andrzeja dziewkom z wróżb nadzieja” podczas tej listopadowej nocy większość wróżb dotyczy różnych aspektów przyszłości, lecz głównie prawią o sprawach matrymonialnych. Dawniej panny na wydaniu marzyły o poznaniu przyszłego męża i oddawały się przedziwnym zwyczajom mającym ukazać im przyszłego ukochanego. Przykładowo dzień przed nocą andrzejkową nie jadły nic prócz śledzi, gdyż miało to przyspieszyć sny o przyszłym mężu, a także nie piły nic, gdyż w nocy mąż miał napoić je we śnie. O północy panny nasłuchiwały szczekania psa, gdyż z tego kierunku miał nadejść wybranek. Popularne było też modlenie się przy zapalonych świecach przed lustrem, aby w zwierciadle pojawiło się oblicze przyszłego męża.
Pierwszą grupą wróżb są te „nieokreślone”, czyli przepowiadające przyszłość, ale w nieznanym aspekcie, gdyż polegają na interpretacji kształtów. Najbardziej znaną wróżbą jest lanie wosku. Polega ona na przelaniu gorącego wosku przed dziurkę od klucza do zimnej wody. Powstały kształt wyciąga się z wody i rzuca jego cień na ścianę, który mówi co przyniesie przyszłość. Wróżenie z fusów też jest szeroko znaną tradycją. Po wypiciu kawy odwraca się filiżankę do góry dnem i zostawia na chwilę, a następnie odczytuje się przyszłość z kształtu fusów na ściankach filiżanki. Kolejną zabawą jest włożenie 7 lub 13 szpilek do kubka i wysypanie ich na stół. W zależności jaka litera utworzy się ze szpilek taka będzie wróżba na przyszłość np. A – podróż lub przeprowadzka, K - sukces zawodowy, N – okres dobrej passy.
Inna grupa wróżb to te przepowiadające zmiany w stanie cywilnym. Ta grupa wróżb nie może się obyć bez kubeczków przyszłości, czyli wróżby polegającej położeniu na stole czterech kubków (jeden pusty, w pozostałych krzyżyk, obrączka i moneta), które mieszamy, a wybrana osoba wybiera jeden kubek. Obrączka oznacza ślub, krzyż – życie w kościele, moneta –bogactwo, a pusty kubek oznacza pozostanie panną lub kawalerem. Buty również przydają się do wróżenia. Uczestnicy wróżby ściągają po jednym bucie i ustawiają w rzędzie, w kącie pomieszczenia i po kolei przekładają ostatniego buta na początek. Czyj but pierwszy przekroczy próg ten pierwszy będzie brał ślub. But jest też potrzebny do kolejnej wróżby: należy rzucić go za siebie i jeżeli spadnie na podeszwę, a czubek skieruje w kierunku drzwi osoba rychło stanie na ślubnym kobiercu.
Wróżby mogą dotyczyć też łączenia w pary lub wróżenia imion przyszłych wybranków. Można to zrobić pisząc na sercu z kartki papieru wiele imion, a osoba zainteresowana przebija szpilką serce od tyłu i wróży imię przyszłego wybranka lub wybranki serca. Rzucanie karteczkami działa podobnie, gdyż pisze się imiona na osobnych karteczkach i rzuca je za siebie. Karteczka, która spadnie najbliżej nas to imię naszej drugiej połówki. Łódki na wodzie to romantyczna wróżba polegająca na włożeniu imion zgromadzonych do łódek z papieru lub łupin orzecha. Łódeczki, które się spotkają mają wspólną przyszłość. Wróżenie może się też odbywać za pomocą owoców: jabłka, cytryny i śliwki/czereśni. Na stole kładzie się je obok siebie, a osoba z zawiązanymi oczami mówi, który owoc wybiera (lewy, środkowy, prawy). Wybór jabłka oznacza szczęście w związku, cytrusa, że źle ulokuje uczucia, a śliwkę że nie będzie z nikim chodzić w tym roku. Wróżbiarze dopatrują się też wiedzy z przyszłości w obieraniu jabłek „na okrętkę”. Im dłuższa obierka tym dłuższy staż najbliższego związku. Ponadto zabawa może mieć ciąg dalszy, gdyż można rzucić obierkę za siebie i dopatrywać się w jej kształcie inicjału ukochanego.
Ciekawym narzędziem wróżbiarskim były płoty przydomowe – jeśli płot miał parzystą liczbę szczebli to oznaczało to dla dziewczyny liczącej szybki ślub, a wygląd dziesiątej sztachety w płocie mówił jaki będzie jej przyszły mąż – gruby, chudy, krzywy, stary, itd. Ponadto za „media” uważano psy, gdyż miały wybrać jeden spośród przygotowanych przez dziewczęta smakołyków. Wybór smakołyka przez czworonoga gwarantował autorce szybkie zamążpójście.
W ostatnich czasach tradycje andrzejkowe powracają do łask. Dawniej święto to było dedykowane głównie dla panien, jednak teraz noc ta zamieniła się w pełne śmiechu spotkania przyjaciół bawiących się we wróżenie lub zabawy taneczne.

 


 
Download free VisitMałopolska app
 
Android
Apple iOS
Windows Phone
<
>
   

Related Assets